Wat is een beding van aanwas en wat zijn de nadelen?

Hoe kunnen getrouwde en samenwonende stellen in Vlaanderen met kinderen hun gemeenschappelijke onroerende goederen uit het traditionele erfrecht halen? Een mogelijke oplossing ligt in het beding van aanwas, een juridisch instrument dat flexibiliteit biedt in familiale regelingen.

In dit artikel bespreek ik de betekenis van het beding van aanwas, de voordelen en nadelen, en de impact op registratierechten en vruchtgebruikconstructies.

—--------------------------------

Inhoudsopgave

1. Wat is het beding van aanwas?
2. Voorbeeld beding van aanwas
3. Beding van aanwas kostprijs en duurtijd
4. Beding van aanwas registratierechten
5. Beding van aanwas combinatie vruchtgebruik
6. Nadelen van het beding van aanwas
7. Beding van aanwas eenzijdig opzeggen of stopzetten?
8. Conclusie 

Wat is een beding van aanwas?

De betekenis van een beding van aanwas, soms ook tontine of aanwasbeding genoemd, is een juridisch contract dat wordt gebruikt door twee of meer personen die samen een onroerend goed (zoals een huis of een stuk land) bezitten. 

Het is een soort kanscontract dat bepaalt dat wanneer 1 van de twee eigenaars van het onroerend goed sterft, de andere eigenaar het volledige eigendom van het goed krijgt.

Het kan alleen worden gebruikt als er minstens twee personen gezamenlijk rechten bezitten in het goed.

Voorbeeld beding van aanwas

Stel je voor dat Jan en Maria, beiden bedrijfsleiders en cliënt bij House of Finance, samen een vakantiewoning kopen als privépersonen. Ze besluiten een beding van aanwas op te nemen in hun koopcontract. Dit is hoe het werkt:

• Jan en Maria kopen samen een vakantiewoning en bezitten deze ieder voor 50%.
• Ze sluiten een aanwasbeding af, wat betekent dat als een van hen overlijdt, het deel van de overledene automatisch naar de langstlevende gaat.
• Als Jan overlijdt, gaat 50% van de vakantiewoning automatisch naar Maria, waardoor zij nu 100% eigenaar is van de woning.
• Als Maria overlijdt, gaat haar 50% van de vakantiewoning automatisch naar Jan, waardoor hij nu 100% eigenaar is van de woning.

Dit beding zorgt ervoor dat de vakantiewoning volledig in handen blijft van de overlevende partner, zonder dat het verdeeld wordt onder erfgenamen. 

Dit helpt om de eigendom eenvoudig en overzichtelijk te houden, en voorkomt mogelijke juridische complicaties na het overlijden van een van de partners.

‍

‍

Beding van aanwas kostprijs en duurtijd

In Vlaanderen zijn er geen specifieke kosten verbonden aan het opstellen van een aanwasbeding, omdat dit meestal wordt opgenomen in een notariële akte bij de aankoop van onroerend goed of als onderdeel van een testament. 

De kosten zijn dus afhankelijk van het tarief van de notaris voor het opmaken van de akte en eventuele bijkomende administratieve kosten.

De duur van de aanvraag hangt af van de specifieke omstandigheden en de beschikbaarheid van de betrokken partijen (zoals de notaris en eventueel andere partijen die betrokken zijn bij de overeenkomst). 

Over het algemeen kan het opstellen van een notariële akte inclusief een beding van aanwas enkele weken tot maanden duren, afhankelijk van de complexiteit van de zaak en de planning van de betrokkenen.

Voor het opstellen van een aanwasbeding in Vlaanderen moet je contact opnemen met een notaris. 

Notarissen zijn bevoegd om juridische documenten op te stellen, waaronder bedingen van aanwas, en om advies te geven over de juridische en fiscale implicaties ervan. 

Beding van aanwas registratierechten

Het beding van aanwas kan ook gevolgen hebben voor de registratierechten, afhankelijk van de situatie. In Vlaanderen gelden specifieke regels voor het aanwasbeding en de bijbehorende registratierechten:

1. Registratierechten bij de aankoop: Wanneer twee of meer personen samen een onroerend goed kopen en daarbij een beding van aanwas opnemen, betalen ze bij de aankoop registratierechten over de volledige aankoopprijs van het onroerend goed. Deze registratierechten worden eenmalig betaald bij de aankoop.
   
   
2. Registratierechten bij overlijden:
   • Erkenning als kanscontract: Als de Vlaamse Belastingdienst (Vlabel) het beding van aanwas erkent als een kanscontract, dan worden er bij het overlijden van een van de eigenaars geen bijkomende registratierechten geheven. De langstlevende krijgt het deel van de overledene zonder extra belastingen, omdat het niet als een erfenis of schenking wordt gezien.
   • Niet-erkenning als kanscontract: Als Vlabel oordeelt dat het aanwasbeding niet voldoet aan de criteria van een kanscontract (bijvoorbeeld omdat de inbrengen niet gelijkwaardig zijn of omdat het contract hoofdzakelijk is opgesteld om successierechten te vermijden), kan de langstlevende alsnog onderworpen worden aan schenkbelasting of successierechten.
     

Beding van aanwas combinatie met vruchtgebruik

Een beding van aanwas kan invloed hebben op vruchtgebruikconstructies door te regelen wat er gebeurt bij het overlijden van de vruchtgebruiker. 

Het kan het vruchtgebruik automatisch laten overgaan naar de naakte eigenaar, zonder dat dit als een erfenis of schenking wordt beschouwd. 

Het opstellen van het beding in combinatie met een vruchtgebruikconstructie, vereist zorgvuldigheid om conflicten te voorkomen en om nadelige fiscale implicaties te vermijden. 

‍

‍

Nadelen van het beding van aanwas

Een beding van aanwas kan diverse nadelen met zich meebrengen:

1. Erfrechtelijke complicaties: Voor de kinderen van een van de partijen kan een aanwasbeding nadelig zijn. Zij erven niet direct het deel van hun ouder dat via het beding naar de langstlevende gaat, wat tot ongelijkheid in erfrechten kan leiden.
2. Juridische complexiteit: Het opstellen en beheren van het beding vereist juridische expertise. Er moeten duidelijke afspraken worden gemaakt om misverstanden en conflicten te voorkomen, vooral wanneer er meerdere erfgenamen of betrokken partijen zijn.
3. Beperkte flexibiliteit: Een aanwasbeding is over het algemeen moeilijk te wijzigen, eenmaal vastgelegd. Dit kan problematisch zijn als er in de toekomst behoefte is aan aanpassingen vanwege veranderingen in familieomstandigheden of wensen van betrokkenen. 
4. Fiscale overwegingen: Afhankelijk van de interpretatie door de belastingdienst kan een aanwasbeding leiden tot fiscale implicaties zoals schenkbelasting of erfbelasting. Het is belangrijk om hierbij professioneel advies in te winnen om onverwachte belastingkosten te voorkomen.
5. Mogelijkheid tot misbruik: Hoewel bedingen van aanwas legitieme doelen kunnen dienen, kunnen ze ook worden misbruikt om belastingen te ontwijken of om de rechten van erfgenamen te omzeilen. Dit kan leiden tot juridische geschillen en controverse.

Beding van aanwas eenzijdig opzeggen of aanpassen?

Het is belangrijk om te weten dat het aanwasbeding een contractuele afspraak is. Dit betekent dat het niet eenzijdig kan worden opgezegd. Beide partijen moeten akkoord gaan met de ontbinding of wijziging van het beding.

Als je het aanwasbeding wilt opzeggen of aanpassen, zal je dus in overleg moeten treden met de andere partij en gezamenlijk een nieuwe overeenkomst moeten opstellen samen met de notaris.

Conclusie

Het beding van aanwas is een nuttig en veelgebruikt instrument in Vlaanderen om eigendomsoverdracht te regelen tussen samenwonenden of mede-eigenaars zonder het gebruik van een testament of schenking. Het biedt een zekere eenvoud en flexibiliteit, maar vereist wel dat alle betrokken partijen zorgvuldig afwegen wat de gevolgen en implicaties zijn.

De afgelopen jaren hebben we bij House of Finance menig bedrijfsleiders geadviseerd over hun successieplanning, waarbij we focusten op het minimaliseren van erfbelasting en het maximeren van fiscale voordelen. 

Bent u bedrijfsleider en wilt u weten wat de beste constructie is voor uw specifieke situatie? Plan een vrijblijvend kennismakingsgesprek in met House of Finance en bescherm de financiële belangen van uw familie en uw bedrijf.