Wat is een keuzebeding en welke voor- en nadelen heeft het voor bedrijfsleiders?

Hoe kunnen getrouwde en samenwonende stellen in Vlaanderen hun gemeenschappelijke goederen en gelden flexibel inzetten in geval van sterfte? Het antwoord ligt verscholen in het keuzebeding, een juridisch instrument dat flexibiliteit biedt binnen familiale regelingen.

In dit artikel bespreek ik wat de betekenis is, wat de voor- en nadelen zijn en welke implicaties het heeft voor familiebedrijven.

—--------------------------------

Inhoudsopgave

1. Wat is een keuzebeding?
2. Een voorbeeld van het keuzebeding in actie
3. Waarom een keuzebeding nemen?
4. Wat zijn de nadelen van keuzebeding?
5. Keuzebeding opties in Vlaanderen
6. Moet je een keuzebeding bij een huwelijkscontract opstellen?
7. De voordelen van het keuzebeding bij een familiebedrijf
8. Successierechten bij het keuzebeding
9. Hoe zet je een keuzebeding op?
10. Wat kost een keuzebeding bij de notaris?
11. Conclusie 

Wat is een keuzebeding?

Een keuzebeding is een regeling die zowel getrouwde stellen als wettelijk samenwonenden in België kunnen treffen om de verdeling van de gemeenschappelijke bezittingen en het geld van de overleden partner te bepalen. Dit beding geeft de langstlevende partner de mogelijkheid om zelf te kiezen hoe deze verdeling plaatsvindt.

Als een van de echtgenoten overlijdt, kan de langstlevende partner dankzij het keuzebeding beslissen wat er gebeurt met de gezamenlijke eigendommen en het vermogen. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat de langstlevende partner het volledige eigendom van de gezinswoning krijgt. 

Hierdoor heeft hij of zij de vrijheid om de woning te behouden of te verkopen zonder dat daar toestemming van de kinderen voor nodig is.

Het keuzebeding wordt meestal opgenomen in het huwelijkscontract en is bedoeld om de verdeling van bezittingen na een overlijden eenvoudiger en flexibeler te maken. 

Het is belangrijk dat deze regel zorgvuldig wordt opgesteld door een notaris, zodat deze voldoet aan de wettelijke bepalingen en de wensen van beide echtgenoten.

Een voorbeeld van het keuzebeding

Jan en Marie, beide cliënten bij House of Finance, zijn getrouwd en wonen samen in Vlaanderen met hun twee kinderen, Tom en Lisa. In hun huwelijkscontract hebben ze een keuzebeding opgenomen. 

Wanneer Jan plotseling overlijdt, biedt het keuzebeding Marie de vrijheid om te beslissen over hun gezamenlijke bezittingen, waaronder het familiebedrijf dat Jan en Marie samen hebben opgebouwd. 

Marie kiest ervoor om het bedrijf voort te zetten, waarbij ze de volledige controle behoudt zonder directe inmenging van Tom en Lisa. 

Ze kan strategische beslissingen nemen om de groei en stabiliteit van het bedrijf te waarborgen, terwijl ze andere bezittingen eerlijk verdeelt tussen haarzelf en de kinderen. 

Het keuzebeding biedt Marie de flexibiliteit om het bedrijf en het vermogen op een manier te beheren die het beste past bij hun familiedynamiek en toekomstplannen, terwijl ze de nalatenschap van Jan respecteert en beschermt.

Waarom een keuzebeding nemen?

Het keuzebeding biedt verschillende voordelen voor getrouwde en samenwonende stellen in Vlaanderen. Hier zijn enkele belangrijke voordelen:

1. Flexibiliteit voor de langstlevende partner:
   • De langstlevende partner kan zelf kiezen hoe de erfenis verdeeld wordt. Dit biedt de mogelijkheid om de verdeling aan te passen aan de persoonlijke en financiële situatie op het moment van overlijden.
2. Vrijheid bij het beheren van de gezinswoning:
   • Dankzij het keuzebeding kan de langstlevende partner de gezinswoning in volle eigendom erven. Dit geeft meer vrijheid om te beslissen of de woning behouden, verkocht of op een andere manier gebruikt wordt, zonder dat de instemming van de kinderen nodig is.
3. Bescherming van de financiële situatie:
   • Het keuzebeding kan helpen om de financiële stabiliteit van de langstlevende partner te waarborgen. Door zelf te kiezen welke bezittingen en hoeveel geld geërfd wordt, kan de langstlevende partner zijn of haar financiële positie beter beheren.
4. Minder juridische complicaties:
   • Een goed opgesteld keuzebeding kan veel juridische rompslomp en conflicten voorkomen. Het biedt een duidelijk kader voor de verdeling van de erfenis, waardoor mogelijke geschillen tussen de langstlevende partner en de kinderen worden verminderd.
5. Voordeel voor familiebedrijven:
   • Voor familiebedrijven biedt het keuzebeding een belangrijk voordeel. De langstlevende partner kan ervoor kiezen om de bedrijfsvoering voort te zetten zonder directe inmenging van de kinderen. Dit zorgt voor continuïteit en stabiliteit binnen het bedrijf, wat essentieel kan zijn voor het voortbestaan en de groei van het familiebedrijf.
6. Eerlijkere en persoonlijkere verdeling:
   • Het keuzebeding maakt een meer persoonlijke en eerlijke verdeling van de erfenis mogelijk, afgestemd op de wensen en behoeften van de langstlevende partner en de familie.

Kortom, het keuzebeding biedt waardevolle voordelen in termen van flexibiliteit, bescherming en continuïteit, zowel voor particulieren als voor familiebedrijven in Vlaanderen.

‍

Wat zijn de nadelen van een keuzebeding?

Hoewel het keuzebeding veel voordelen biedt, zijn er ook enkele nadelen die in overweging moeten worden genomen:

1. Complexiteit bij opstelling:
   • Het opstellen van een keuzebeding vereist nauwkeurige en vaak ingewikkelde juridische formuleringen. Dit kan betekenen dat er gespecialiseerde juridische hulp nodig is, wat extra kosten met zich meebrengt.
2. Mogelijke conflicten tussen erfgenamen:
   • Hoewel het keuzebeding bedoeld is om conflicten te verminderen, kan het ook tot spanningen leiden. Bijvoorbeeld, als de langstlevende partner bepaalde keuzes maakt die niet in lijn zijn met de verwachtingen van de kinderen, kan dit tot onenigheid leiden.
3. Ongelijke verdeling van de erfenis:
   • Het keuzebeding kan ervoor zorgen dat de verdeling van de erfenis ongelijk wordt. De langstlevende partner kan ervoor kiezen om bepaalde bezittingen te behouden, waardoor de kinderen minder ontvangen dan zij misschien hadden verwacht.
4. Onvoorziene fiscale gevolgen:
   • De keuzes die gemaakt worden onder een keuzebeding kunnen fiscale gevolgen hebben die niet altijd voordelig zijn. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot hogere erfbelasting voor de langstlevende partner of de kinderen.
5. Beperkte mogelijkheden voor kinderen:
   • Door het keuzebeding kan de langstlevende partner beslissingen nemen die de kinderen uitsluiten van bepaalde bezittingen of rechten, wat hun toekomstige mogelijkheden kan beperken, vooral als er sprake is van een familiebedrijf.
6. Verouderde afspraken:
   • De situatie en wensen van een stel kunnen in de loop der jaren veranderen. Een keuzebeding dat jaren geleden is opgesteld, kan daardoor niet meer aansluiten bij de huidige wensen en omstandigheden. Het aanpassen van een keuzebeding kan complex en kostbaar zijn.
7. Risico op misbruik:
   • Er is een risico dat de langstlevende partner het keuzebeding op een manier gebruikt die niet in lijn is met de oorspronkelijke intenties van beide partners, vooral als er sprake is van nieuwe partners of andere veranderingen in de persoonlijke situatie.

Het is belangrijk om deze nadelen goed te overwegen en om advies in te winnen bij een juridisch expert om ervoor te zorgen dat een keuzebeding daadwerkelijk aansluit bij de wensen en behoeften van beide partners en hun familie.

Keuzebeding opties in Vlaanderen

Er zijn verschillende manieren om een keuzebeding op te stellen:

In het huwelijkscontract:

• Dit is een document dat je bij de notaris laat opstellen als je gaat trouwen. Je kunt in dit contract een keuzebeding opnemen. Hierin staat precies welke keuzes de langstlevende partner mag maken over de spullen en het geld na het overlijden van de andere partner.

Via een testament:

• Ook als je geen huwelijkscontract hebt, kun je een keuzebeding regelen. Dit doe je door een testament te laten opstellen bij de notaris. In het testament kun je opschrijven wat de langstlevende partner mag kiezen en hoe de erfenis verdeeld wordt.

Moet je een keuzebeding bij een huwelijkscontract opstellen?

Nee, dat hoeft niet per se. Je kunt het ook naderhand regelen via een testament, zelfs als je geen huwelijkscontract hebt. Beide manieren zorgen ervoor dat de langstlevende partner keuzes kan maken over de spullen en het geld na het overlijden van de ander.

‍

De voordelen van het keuzebeding bij een familiebedrijf

Een keuzebeding kan aanzienlijke voordelen bieden voor ondernemers en familiebedrijven. Hier zijn enkele belangrijke voordelen:

1. Continuïteit van het Bedrijf:
   • Het zorgt ervoor dat de langstlevende partner de leiding en het beheer van het familiebedrijf kan voortzetten zonder onderbreking. Dit is cruciaal voor de continuïteit en stabiliteit van het bedrijf.
2. Bescherming tegen Ongewenste Verkoop:
   • Het zorgt ervoor dat de langstlevende partner kan voorkomen dat de aandelen of activa van het familiebedrijf direct moeten worden verkocht om de erfgenamen uit te betalen. Dit beschermt het bedrijf tegen ongewenste verkoop en mogelijke verstoring van de bedrijfsvoering.
3. Flexibiliteit in Vermogensverdeling:
   • Het zorgt ervoor dat de langstlevende partner de flexibiliteit heeft om te beslissen welke delen van het bedrijf in volle eigendom worden overgenomen en welke delen onder vruchtgebruik vallen. Dit helpt bij het optimaliseren van de bedrijfsvoering en financiële planning.
4. Vermijden van Erfgenamenconflicten:
   • Door de mogelijkheid om zelf de verdeling te kiezen, kunnen potentiële conflicten tussen de langstlevende partner en de kinderen (of andere erfgenamen) worden verminderd. Dit kan bijdragen aan een harmonieuze overgang en behoud van familierelaties.
5. Strategische Beslissingen:
   • Met de controle over het bedrijf kan de langstlevende partner strategische beslissingen nemen die het beste zijn voor de toekomst van het bedrijf, zonder directe inmenging van erfgenamen die mogelijk andere belangen hebben.
6. Erfbelastingoptimalisatie:
   • Door ook gebruik te maken van vruchtgebruik en andere keuzemogelijkheden kan de erfbelasting geoptimaliseerd worden. Dit kan fiscale voordelen opleveren en ervoor zorgen dat het familiebedrijf financieel gezond blijft.
7. Bevordering van Langetermijnplanning:
   • Het stimuleert langetermijnplanning en successieplanning binnen het familiebedrijf. Het helpt om duidelijke afspraken te maken over de toekomst van het bedrijf, wat bijdraagt aan de duurzaamheid en groei op de lange termijn.

Successierechten bij keuzebeding

In het geval van een keuzebeding zal de langstlevende partner successierechten moeten betalen over de bezittingen die hij of zij in volle eigendom verwerft. Deze worden belast tegen het tarief dat geldt voor de langstlevende echtgenoot of wettelijk samenwonende partner. Bezittingen waarvan de langstlevende partner enkel het vruchtgebruik verkrijgt, zullen niet meetellen voor de heffing van successierechten bij het overlijden van de andere partner, omdat de eigendom bij de erfgenamen blijft.

Het is belangrijk om bij het opstellen van een keuzebeding ook rekening te houden met de fiscale gevolgen. Een goed doordacht plan kan helpen om de successierechten te optimaliseren door de juiste keuzes te maken met betrekking tot de verdeling van de bezittingen. 

Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat bepaalde bezittingen onder vruchtgebruik worden gehouden om de belastingdruk te verminderen. Een vermogensplanner zoals house of finance kan hierbij adviseren om de beste regeling te vinden die past bij de specifieke situatie en wensen van de betrokkenen, met het oog op het minimaliseren van de fiscale lasten en het beschermen van de financiële belangen van de langstlevende partner en de erfgenamen.

Hoe zet je een keuzebeding op?

Voor een keuzebeding rechtsgeldig op te zetten moet je beroep doen op een notaris, dan bespreek je samen met hem wat er moet gebeuren met het geld, het huis en andere spullen als iemand doodgaat. 

De notaris maakt dan een speciaal document op waarin staat wat de langstlevende partner mag kiezen. Bijvoorbeeld, of hij of zij het huis helemaal mag hebben of alleen het geld mag gebruiken. Als de papieren klaar zijn, dan gaan jullie die samen ondertekenen. Zo weet iedereen wat er moet gebeuren als er iets gebeurt met een van de mensen die getrouwd zijn.

De notaris zorgt ervoor dat alles goed geregeld is en dat iedereen zich aan de afspraken houdt. Hij legt uit wat er in de papieren staat en waarom het belangrijk is. Zo zorgt hij ervoor dat de familie geen ruzie krijgt over wie wat krijgt, en dat alles eerlijk en duidelijk is voor iedereen.

Wat kost een keuzebeding bij de notaris?

De kostprijs voor het laten opzetten van een keuzebeding door een notaris in Vlaanderen kan variëren afhankelijk van verschillende factoren, zoals de complexiteit van de situatie en de tarieven van de notaris zelf. 

Over het algemeen kun je rekenen op een totaalbedrag tussen de 500 tot 1500 euro. 

Dit bedrag omvat niet alleen het opstellen van het document, maar ook advies van de notaris, administratieve verwerking en registratiekosten. Het is verstandig om vooraf een gesprek met de notaris te hebben om een duidelijk beeld te krijgen van de kosten die specifiek voor jouw situatie van toepassing zijn.

Conclusie

Voor ondernemers en bedrijfsleiders die de toekomst van hun partner en kinderen willen veiligstellen, biedt een keuzebeding in het huwelijkscontract of via een testament belangrijke voordelen. Hiermee kan de langstlevende partner na het overlijden van de ondernemer beslissen over de verdeling van bedrijfsactiviteiten en vermogen, wat flexibiliteit en zekerheid biedt voor het voortbestaan van het bedrijf en inkomsten voor de familie.

Bent u bedrijfsleider en wilt u weten wat de beste constructie is voor uw specifieke situatie? Plan een vrijblijvend kennismakingsgesprek in met House of Finance en bescherm de financiële belangen van uw familie en uw bedrijf.